استاد پرويز شهرياري
استاد پرویز شهرياری را بيشتر مردم می شناسند. چون هر کس که حتی يک سطر از 200 کتابش را نخوانده باشد، يا حتی يک کلمه از 1000 مقاله ای را که او نوشته است، نديده باشد، لابد تا حالا برای یک بار هم که شده نام انتشارات خوارزمی، گروه فرهنگی خوارزمی، مدرسه مرجان و گروه فرهنگی مرجان یا مدرسه عالی علوم اراک را شنيده است. اينها فقط پاره ای از تأسيساتی هستند که او بنياد گذارد. پرويز شهرياری را همه آنها که پا به مدرسه گذاشته اند می شناسند چون تأليفاتش، کتاب درسی چندين نسل بود که راهی دبستان و دبيرستان می شدند، اما شهرت او از مدرسه فراتر رفته و به جامعه رسيده است. دانش آموزان علاقه مند به ریاضیات حتما اسم وی را درصفحه اول و اکثر مقالات مجله ی برهان دیده اید.
زندگی و کارنامه
پرويز شهرياری در سال 1305 در محله دولت خانه کرمان، در خانواده ای زرتشتی به دنيا آمد. پدرش دهقانی بود که روی زمين های اربابی کار و با فقر و نداری دست و پنجه نرم می کرد. اما در برخوردی با ارباب بيکار شد و مسئوليت خانواده و تأمين هزينه های زندگی وی را به کارخانه ريسندگی کشاند.
پدر در نوجوانی او درگذشت و مادر برای آنکه چرخ زندگی بگردد در کارخانه نخ ريسی مشغول به کار شد اما دستمزد او کفاف مخارج زندگی را نمی داد. پرويز برای اينکه مقداری از هزينه های زندگی را تأمين کند به کارگری، گاوچرانی و خرمن کوبی پرداخت و بدينگونه تا سال سوم دبيرستان درس خواند و وارد دانشسرای مقدماتی کرمان شد و در خرداد 1323 از آنجا فارغ التحصيل گرديد.
خود او درمصاحبه ای با فرج الله صبا روزنامه نگار مشهور، کار و زحمات دوره کودکی خود و برادران و خواهرانش را شرح داده و خود را وامدار مادرش خوانده است: « با همه اينها اين واقعيت را که همه ما توانستيم به تحصيل خود ادامه دهيم، مديون روشن بينی و فداکاری مادرمان هستيم. بارها تاجرهايی از کرمان و بم برای دکان-شاگردی و خانه-شاگردی به سراغ من آمدند؛ من هم در دل راضی نبودم چرا که دست کم اميدی برای تغذيه بهتر بود ولی مادرم مقاومت کرد. او می گفت: '' تا جايی که لازم است جان می کنم ولی اجازه نمی دهم بچه هايم درسشان را رها کنند.''... ».
پس از فراغت از تحصيل در دانشسرای مقدماتی کرمان، شهرياری به تهران آمد و در رشته رياضی دانشکده علوم ثبت نام کرد و همزمان در کلاس های شبانه به تدريس پرداخت. اما او که با فقر و نداری آشنا بود برای مبارزه با نابرابری های اجتماعی روی به سياست آورد. با حزب توده آشنا شد و چندی بعد به زندان افتاد ( 1328 ).
در زندان شروع به آموختن زبان روسی کرد و دست به تأليف و ترجمه زد. « حساب تانون » را در زندان ترجمه کرد که در سال 1331 از طرف انتشارات اميرکبير منتشر شد.
از اين زمان بجز سياست که کار گاه وبيگاه پرويز شهرياری شد و هر از گاهی او را به زندان انداخت، او به يک چهره شاخص فرهنگی بدل شد.
در چند سال نخست به عنوان معلمی شناخته شد که به تأليف کتابهای رياضی دست می زد. اما پس از آن او به عنوان معلمی شهره شد که به تأسيس دبيرستان های مهم و نمونه در تهران می پرداخت. تأسيس دبيرستان خوارزمی ( 1339 ) مدرسه دخترانه مرجان ( 1340 ) و مدرسه عالی علوم اراک ( 1353 ) از کارهای مشهور اوست. بعدها دبيرستان خوارزمی را به گروه فرهنگی خوارزمی بدل کرد و مدرسه مرجان را به گروه فرهنگی مرجان ( 1350 )
علاوه براين در زندگی پرويز شهرياری همواره علاقه به انتشارات و نوعی مطبوعات وجود داشته است. در سال 1342 همزمان با تدريس در دانشکده فنی دانشگاه تهران، به تأسيس انتشارات خوارزمی اقدام کرد که بعد ها يکی از بهترين انتشاراتی های کشور شد.
در همان زمان مجله علمی سخن را به راه انداخت که انتشار آن تا سال 1349 ادامه يافت و در مجموع 90 شماره منتشر شد. پيش از آن، او تجربه کار در روزنامه « قيام ايران » را داشت ( 1325 ) و ماهنامه انديشه را منتشر کرده بود ( 1326 ) و هفته نامه « وهومن » را هم که از 1331 شروع به انتشار کرد و در مجموع 40 شماره از آن منتشر شد، سردبيری کرده بود. ( 1328 )
کار مطبوعاتی و انتشاراتی مشغله جدی او در تمام عمر بوده است. در سال 1353 انتشارات توکا را به راه انداخت. اين نام بعدها نام پنجمين فرزندش شد که يک سال بعد به دنيا آمد. در همان سال 1353 مدرسه عالی علوم اراک را با کمک دکتر عبدالکريم قريب و حسين گل گلاب تأسيس کرد. در 1356 مجله « آشتی با رياضيات » را منتشر کرد. يک سال بعد در 1357 نشريه « آشنايی با دانش » را انتشار داد و سه سال بعد مجله « چيستا » را که هنوز هم انتشار آن ادامه دارد. در سال 1379 نيز سردبيری ماهنامه « دانش و مردم » را به عهده گرفت.
با اينهمه، درباره کارهای مطبوعاتی او اين توضيح ضروری است که مطبوعات به معنای اعم کلمه مورد علاقه او نيست، بلکه او مطبوعات را در خدمت علم تعقيب می کرده است، چنانکه به "سخن" ادبی خانلری علاقه ای نورزيده، بلکه « سخن» ی را جستجو می کرده که به کار گسترش علوم بيايد. تمام نشرياتی را که او بنا نهاده و يا سردبيری کرده است واجد چنين خصوصيتی است.
در سالهای اخير در آيين های گوناگون از شهرياری تجليل شده است. کتابهايی چند نيز در بزرگداشت پرويز شهرياری منتشر شده که معروف ترين آنها « ارج نامه شهرياری » است که به کوشش محسن باقرزاده توسط انتشارات توس منتشر شده است.
استاد پرویز شهرياری را بيشتر مردم می شناسند. چون هر کس که حتی يک سطر از 200 کتابش را نخوانده باشد، يا حتی يک کلمه از 1000 مقاله ای را که او نوشته است، نديده باشد، لابد تا حالا برای یک بار هم که شده نام انتشارات خوارزمی، گروه فرهنگی خوارزمی، مدرسه مرجان و گروه فرهنگی مرجان یا مدرسه عالی علوم اراک را شنيده است. اينها فقط پاره ای از تأسيساتی هستند که او بنياد گذارد. پرويز شهرياری را همه آنها که پا به مدرسه گذاشته اند می شناسند چون تأليفاتش، کتاب درسی چندين نسل بود که راهی دبستان و دبيرستان می شدند، اما شهرت او از مدرسه فراتر رفته و به جامعه رسيده است. دانش آموزان علاقه مند به ریاضیات حتما اسم وی را درصفحه اول و اکثر مقالات مجله ی برهان دیده اید.
زندگی و کارنامه
پرويز شهرياری در سال 1305 در محله دولت خانه کرمان، در خانواده ای زرتشتی به دنيا آمد. پدرش دهقانی بود که روی زمين های اربابی کار و با فقر و نداری دست و پنجه نرم می کرد. اما در برخوردی با ارباب بيکار شد و مسئوليت خانواده و تأمين هزينه های زندگی وی را به کارخانه ريسندگی کشاند.
پدر در نوجوانی او درگذشت و مادر برای آنکه چرخ زندگی بگردد در کارخانه نخ ريسی مشغول به کار شد اما دستمزد او کفاف مخارج زندگی را نمی داد. پرويز برای اينکه مقداری از هزينه های زندگی را تأمين کند به کارگری، گاوچرانی و خرمن کوبی پرداخت و بدينگونه تا سال سوم دبيرستان درس خواند و وارد دانشسرای مقدماتی کرمان شد و در خرداد 1323 از آنجا فارغ التحصيل گرديد.
خود او درمصاحبه ای با فرج الله صبا روزنامه نگار مشهور، کار و زحمات دوره کودکی خود و برادران و خواهرانش را شرح داده و خود را وامدار مادرش خوانده است: « با همه اينها اين واقعيت را که همه ما توانستيم به تحصيل خود ادامه دهيم، مديون روشن بينی و فداکاری مادرمان هستيم. بارها تاجرهايی از کرمان و بم برای دکان-شاگردی و خانه-شاگردی به سراغ من آمدند؛ من هم در دل راضی نبودم چرا که دست کم اميدی برای تغذيه بهتر بود ولی مادرم مقاومت کرد. او می گفت: '' تا جايی که لازم است جان می کنم ولی اجازه نمی دهم بچه هايم درسشان را رها کنند.''... ».
پس از فراغت از تحصيل در دانشسرای مقدماتی کرمان، شهرياری به تهران آمد و در رشته رياضی دانشکده علوم ثبت نام کرد و همزمان در کلاس های شبانه به تدريس پرداخت. اما او که با فقر و نداری آشنا بود برای مبارزه با نابرابری های اجتماعی روی به سياست آورد. با حزب توده آشنا شد و چندی بعد به زندان افتاد ( 1328 ).
در زندان شروع به آموختن زبان روسی کرد و دست به تأليف و ترجمه زد. « حساب تانون » را در زندان ترجمه کرد که در سال 1331 از طرف انتشارات اميرکبير منتشر شد.
از اين زمان بجز سياست که کار گاه وبيگاه پرويز شهرياری شد و هر از گاهی او را به زندان انداخت، او به يک چهره شاخص فرهنگی بدل شد.
در چند سال نخست به عنوان معلمی شناخته شد که به تأليف کتابهای رياضی دست می زد. اما پس از آن او به عنوان معلمی شهره شد که به تأسيس دبيرستان های مهم و نمونه در تهران می پرداخت. تأسيس دبيرستان خوارزمی ( 1339 ) مدرسه دخترانه مرجان ( 1340 ) و مدرسه عالی علوم اراک ( 1353 ) از کارهای مشهور اوست. بعدها دبيرستان خوارزمی را به گروه فرهنگی خوارزمی بدل کرد و مدرسه مرجان را به گروه فرهنگی مرجان ( 1350 )
علاوه براين در زندگی پرويز شهرياری همواره علاقه به انتشارات و نوعی مطبوعات وجود داشته است. در سال 1342 همزمان با تدريس در دانشکده فنی دانشگاه تهران، به تأسيس انتشارات خوارزمی اقدام کرد که بعد ها يکی از بهترين انتشاراتی های کشور شد.
در همان زمان مجله علمی سخن را به راه انداخت که انتشار آن تا سال 1349 ادامه يافت و در مجموع 90 شماره منتشر شد. پيش از آن، او تجربه کار در روزنامه « قيام ايران » را داشت ( 1325 ) و ماهنامه انديشه را منتشر کرده بود ( 1326 ) و هفته نامه « وهومن » را هم که از 1331 شروع به انتشار کرد و در مجموع 40 شماره از آن منتشر شد، سردبيری کرده بود. ( 1328 )
کار مطبوعاتی و انتشاراتی مشغله جدی او در تمام عمر بوده است. در سال 1353 انتشارات توکا را به راه انداخت. اين نام بعدها نام پنجمين فرزندش شد که يک سال بعد به دنيا آمد. در همان سال 1353 مدرسه عالی علوم اراک را با کمک دکتر عبدالکريم قريب و حسين گل گلاب تأسيس کرد. در 1356 مجله « آشتی با رياضيات » را منتشر کرد. يک سال بعد در 1357 نشريه « آشنايی با دانش » را انتشار داد و سه سال بعد مجله « چيستا » را که هنوز هم انتشار آن ادامه دارد. در سال 1379 نيز سردبيری ماهنامه « دانش و مردم » را به عهده گرفت.
با اينهمه، درباره کارهای مطبوعاتی او اين توضيح ضروری است که مطبوعات به معنای اعم کلمه مورد علاقه او نيست، بلکه او مطبوعات را در خدمت علم تعقيب می کرده است، چنانکه به "سخن" ادبی خانلری علاقه ای نورزيده، بلکه « سخن» ی را جستجو می کرده که به کار گسترش علوم بيايد. تمام نشرياتی را که او بنا نهاده و يا سردبيری کرده است واجد چنين خصوصيتی است.
در سالهای اخير در آيين های گوناگون از شهرياری تجليل شده است. کتابهايی چند نيز در بزرگداشت پرويز شهرياری منتشر شده که معروف ترين آنها « ارج نامه شهرياری » است که به کوشش محسن باقرزاده توسط انتشارات توس منتشر شده است.