مهندسی معدن
معادن سرشار منیزیم، زغال سنگ، مس و آهن هند یکی از دلایل اصلی سیطره انگلستان بر کشور هند بود. دلیل هجوم مهاجر نشینان فرانسوی، اسپانیایی، پرتغالی و انگلیسی به قاره‌ی آمریکا نیز معادن غنی طلا، نقره، الماس، مس و زغال سنگ این بود. سوداگران پرتغالی، هلندی، انگلیسی و فرانسوی نیز به عشق تصرف معادن طلا و الماس آفریقا به این قاره روی آوردند . امروزه نیز دانشمندان به امید دست یابی به معادن پربار و فلزات نایاب و گرانبهای موجود در فضا پروژه‌های بسیاری را در دست بررسی دارند.
اما چرا در گذشته یکی از دغدغه‌های اصلی کشورهای صنعتی، دست‌یابی به معادن غنی کشورهای دیگر بود و چرا امروزه دانشمندان به امید دست‌یافتن به ذخایر جدید جدید معدنی چشم به فضا دوخته‌اند؟
پاسخ این سوال را باید در صنعت جست. چون برای هر فعالیت صنعتی نیاز به مواد معدنی داریم و به عبارت دیگر مبنای اصلی تولید و توسعه صنعتی، مواد معدنی است. موادی که کشف و استخراج آن‌ها نیاز به کارشناسی متخصص دارد و به همین دلیل امروزه در بسیاری از دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی جهان، رشته‌ای به نام مهنسی معدن وجود دارد. رشته‌ای که در کشور ما با دو گرایش اکتشاف و استخراج در دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی ارائه می‌شود.
گرایش اکتشاف معدن
مهندس معدن در گرایش اکتشاف پس از کشف معدن، نوع و شکل مواد معدنی را تعیین کرده و به ارزیابی اقتصادی، میزان ذخیره و همچنین چگونگی استخراج منابع معدنی می‌پردازد. در این گرایش دانشجویان درباره‌ی مکانیک سنگ، زمان‌شناسی ساختمانی، ژئوفیزیک و زمین‌شناسی معدنی مطالعه می‌کنند.
درس‌های این رشته در طول تحصیل:
دروس مشترک در گرایش‌های مختلف مهندسی معدن:
ریاضی، معادلات دیفرانسیل، آمار و احتمالات مهندسی، برنامه‌نویسی کامپیوتر، فیزیک، محاسبات عددی، شیمی عمومی، نقشه کشی صنعتی، اجزاء ماشین، استاتیک، دینامیک، مقاومت مصالح، مکانیک سیالات، شیمی فیزیک، نقشه برداری عمومی، عملیات نقشه‌برداری، زمین‌شناسی عمومی، زمین‌شناسی ساختمانی، زمین‌شناسی اقتصادی، مکانیک سنگ، اقتصاد معدنی، کانه‌آرایی.
دروس تخصصی گرایش اکتشاف معدن:
اصول استخراج معدن، برداشت زمین‌شناسی، کانی‌شناسی توصیفی، سنگ‌شناسی، کارتوگرافی و کاربرد عکس‌های هوایی، کانی‌شناسی نوری، مینرالو گرافی، زمین‌شناسی ایران، تجزیه‌ی مواد معدنی، ژئوفیزیک اکتشافی، حفاری اکتشافی، چاه پیمایی، ژئو شیمی اکتشافی، ژئوتکنیک، آب‌های زیرزمینی، نقشه‌برداری معدنی، ارزیابی ذخایر معدنی.
گرایش استخراج معدن
گرایش استخراج شامل عملیات حفاری و آتشبازی به منظور خرد کردن سنگ، بارگیری و باربری و در اغلب اوقات سنگ شکنی به منظور رساندن ابعاد «کان سنگ» به اندازه‌ی مناسب است. این عملیات می‌تواند در معادن روباز، زیرزمینی و در موارد محدودی در دریا انجام گیرد.
دروس تخصصی گرایش استخراج معدن
مبانی مهندسی برق، ماشین‌های حرارتی، کانی‌شناسی، سنگ‌شناسی، برداشت زمین‌شناسی، کارتو گرافی و فتوژئو لوژی، اصول اکتشاف و ارزیلبی ذخایر، بازدید معدن، چالزنی و آتشبازی، حفره چاه و تونل، ترابری در معادن، نگهداری در معادن، تهویه در معادن، روش‌های استخراج روباز، روش‌های استخراج زیرزمینی، نقشه برداری معدنی، آبکشی در معادن، کانه آرایی، خدمات فنی در معادن، اصول طراحی معادن.
با توجه به درس‌های این رشته در طول تحصیل، آموختن دروس ریاضی، فیزیک، شیمی و زمین‌شناسی در دوره‌ی متوسطه از اهمیت بیش‌تری برخوردار است.
توانایی‌های لازم
چون بخشی از کار مهندسی معدن مانند نقشه‌برداری در زیر زمین انجام می‌شود، دانشجوی این رشته باید از نظر جسمی توانایی خوبی داشته و قدرت کار در معدن را که بیش‌تر در خارج از شهر و گاه در نقاط دور افتاده قرار دارد، داشته باشد. به همین دلیل بیش‌تر دانشجویان دختر این رشته – به غیر از تعداد معدودی از آن‌ها که در آزمایشگاه‌ها و مراکز طراحی معدن فعالیت می‌کنند – با مشکلات کاری روبه‌رو می‌شوند. گفتنی است ریاضی در این رشته از اهمیت زیادی برخورداراست. زیرا بدون استفادهاز مدل‌های ریاضی، محاسبات استخراج و اکتشاف معدن را نمی‌توان انجام داد.
موقعیت شغلی در ایران
در حال حاضر ما در بخش معدن دارای رشد 5/6 درصدی هستیم که باید به رشد 15 درصدی برسیم و برای رسیدن به این رشد به کارشناسان تکنولوژی‌آفرین به خصوص در زمینه‌ی فرآوری نیاز مبرم داریم. چرا که راه‌یافتن به بازارهای جهانی تنها از طریق کنترل کیفیت و استاندارد کردن محصولات معدنی مقدور خواهد بود.
امروزه ما نیازمند فارغ‌التحصیلان علاقه‌مند و خلاق مهندسی معدن هستیم تا بتوانیم بدون وابستگی به کارشناسان خارجی، شاهد رونق و افزایش صادرات این بخش باشیم. فارغ‌التحصیلان این رشته علاوه بر وزارت فلزات و معادن می‌توانند در وزارت نفت در زمینه‌ی حفاری، وزارت نیرو در زمینه‌ی آب‌های زیرزمینی، کارگاه‌های وزارت راه و ترابری برای حفاری راه ها و تونل‌ها، شرکت مترو و سازمان انرژی اتمی مشغول به کار شوند.
معادن سرشار منیزیم، زغال سنگ، مس و آهن هند یکی از دلایل اصلی سیطره انگلستان بر کشور هند بود. دلیل هجوم مهاجر نشینان فرانسوی، اسپانیایی، پرتغالی و انگلیسی به قاره‌ی آمریکا نیز معادن غنی طلا، نقره، الماس، مس و زغال سنگ این بود. سوداگران پرتغالی، هلندی، انگلیسی و فرانسوی نیز به عشق تصرف معادن طلا و الماس آفریقا به این قاره روی آوردند . امروزه نیز دانشمندان به امید دست یابی به معادن پربار و فلزات نایاب و گرانبهای موجود در فضا پروژه‌های بسیاری را در دست بررسی دارند.
اما چرا در گذشته یکی از دغدغه‌های اصلی کشورهای صنعتی، دست‌یابی به معادن غنی کشورهای دیگر بود و چرا امروزه دانشمندان به امید دست‌یافتن به ذخایر جدید جدید معدنی چشم به فضا دوخته‌اند؟
پاسخ این سوال را باید در صنعت جست. چون برای هر فعالیت صنعتی نیاز به مواد معدنی داریم و به عبارت دیگر مبنای اصلی تولید و توسعه صنعتی، مواد معدنی است. موادی که کشف و استخراج آن‌ها نیاز به کارشناسی متخصص دارد و به همین دلیل امروزه در بسیاری از دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی جهان، رشته‌ای به نام مهنسی معدن وجود دارد. رشته‌ای که در کشور ما با دو گرایش اکتشاف و استخراج در دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی ارائه می‌شود.
گرایش اکتشاف معدن
مهندس معدن در گرایش اکتشاف پس از کشف معدن، نوع و شکل مواد معدنی را تعیین کرده و به ارزیابی اقتصادی، میزان ذخیره و همچنین چگونگی استخراج منابع معدنی می‌پردازد. در این گرایش دانشجویان درباره‌ی مکانیک سنگ، زمان‌شناسی ساختمانی، ژئوفیزیک و زمین‌شناسی معدنی مطالعه می‌کنند.
درس‌های این رشته در طول تحصیل:
دروس مشترک در گرایش‌های مختلف مهندسی معدن:
ریاضی، معادلات دیفرانسیل، آمار و احتمالات مهندسی، برنامه‌نویسی کامپیوتر، فیزیک، محاسبات عددی، شیمی عمومی، نقشه کشی صنعتی، اجزاء ماشین، استاتیک، دینامیک، مقاومت مصالح، مکانیک سیالات، شیمی فیزیک، نقشه برداری عمومی، عملیات نقشه‌برداری، زمین‌شناسی عمومی، زمین‌شناسی ساختمانی، زمین‌شناسی اقتصادی، مکانیک سنگ، اقتصاد معدنی، کانه‌آرایی.
دروس تخصصی گرایش اکتشاف معدن:
اصول استخراج معدن، برداشت زمین‌شناسی، کانی‌شناسی توصیفی، سنگ‌شناسی، کارتوگرافی و کاربرد عکس‌های هوایی، کانی‌شناسی نوری، مینرالو گرافی، زمین‌شناسی ایران، تجزیه‌ی مواد معدنی، ژئوفیزیک اکتشافی، حفاری اکتشافی، چاه پیمایی، ژئو شیمی اکتشافی، ژئوتکنیک، آب‌های زیرزمینی، نقشه‌برداری معدنی، ارزیابی ذخایر معدنی.
گرایش استخراج معدن
گرایش استخراج شامل عملیات حفاری و آتشبازی به منظور خرد کردن سنگ، بارگیری و باربری و در اغلب اوقات سنگ شکنی به منظور رساندن ابعاد «کان سنگ» به اندازه‌ی مناسب است. این عملیات می‌تواند در معادن روباز، زیرزمینی و در موارد محدودی در دریا انجام گیرد.
دروس تخصصی گرایش استخراج معدن
مبانی مهندسی برق، ماشین‌های حرارتی، کانی‌شناسی، سنگ‌شناسی، برداشت زمین‌شناسی، کارتو گرافی و فتوژئو لوژی، اصول اکتشاف و ارزیلبی ذخایر، بازدید معدن، چالزنی و آتشبازی، حفره چاه و تونل، ترابری در معادن، نگهداری در معادن، تهویه در معادن، روش‌های استخراج روباز، روش‌های استخراج زیرزمینی، نقشه برداری معدنی، آبکشی در معادن، کانه آرایی، خدمات فنی در معادن، اصول طراحی معادن.
با توجه به درس‌های این رشته در طول تحصیل، آموختن دروس ریاضی، فیزیک، شیمی و زمین‌شناسی در دوره‌ی متوسطه از اهمیت بیش‌تری برخوردار است.
توانایی‌های لازم
چون بخشی از کار مهندسی معدن مانند نقشه‌برداری در زیر زمین انجام می‌شود، دانشجوی این رشته باید از نظر جسمی توانایی خوبی داشته و قدرت کار در معدن را که بیش‌تر در خارج از شهر و گاه در نقاط دور افتاده قرار دارد، داشته باشد. به همین دلیل بیش‌تر دانشجویان دختر این رشته – به غیر از تعداد معدودی از آن‌ها که در آزمایشگاه‌ها و مراکز طراحی معدن فعالیت می‌کنند – با مشکلات کاری روبه‌رو می‌شوند. گفتنی است ریاضی در این رشته از اهمیت زیادی برخورداراست. زیرا بدون استفادهاز مدل‌های ریاضی، محاسبات استخراج و اکتشاف معدن را نمی‌توان انجام داد.
موقعیت شغلی در ایران
در حال حاضر ما در بخش معدن دارای رشد 5/6 درصدی هستیم که باید به رشد 15 درصدی برسیم و برای رسیدن به این رشد به کارشناسان تکنولوژی‌آفرین به خصوص در زمینه‌ی فرآوری نیاز مبرم داریم. چرا که راه‌یافتن به بازارهای جهانی تنها از طریق کنترل کیفیت و استاندارد کردن محصولات معدنی مقدور خواهد بود.
امروزه ما نیازمند فارغ‌التحصیلان علاقه‌مند و خلاق مهندسی معدن هستیم تا بتوانیم بدون وابستگی به کارشناسان خارجی، شاهد رونق و افزایش صادرات این بخش باشیم. فارغ‌التحصیلان این رشته علاوه بر وزارت فلزات و معادن می‌توانند در وزارت نفت در زمینه‌ی حفاری، وزارت نیرو در زمینه‌ی آب‌های زیرزمینی، کارگاه‌های وزارت راه و ترابری برای حفاری راه ها و تونل‌ها، شرکت مترو و سازمان انرژی اتمی مشغول به کار شوند.